Search
Search
samoa flag - Radio Samoa

E lē faavaea le faaiuga a le Ao o le Malo

O le malelega a le Ao o le Malo lea na tuuina mai i le afiafi o le Aso lua o vaiaso nei ina ia faaleaogaina iuga o faiga palota na faia  i le aso 9 o Aperila ae toe valaau isi faiga palota i le aso 21 o Me o le tausaga nei, lea na faailoa ai se manatu a le afioga ia Fuimaono Dylan Asafo e faapea e solitulafono (unlawful) ma e lē tusa ma le faavae (unconstitutional) lea faaiuga.

O Fuimaono o se faiaoga i mataupu o le tulafono i le Iunivesite Aoao o Aukilani. E iai ona faailoga maualuluga o matuapu tau tulafono (Masters of Law) mai Iunivesite o Harvard i Amerika faapea foi le Masters of Laws (First Class Honours) mai le Iunivesite o Aukilani.
O mafuagaa nei e tolu na faataatia mai e Fuimaono e lagolago ai lona manatu e lē faavaea le faaiuga a le Ao o le Malo.

•    Muamua – o loo tuumai i le tulafono e tatau ona faatali mo le 45 aso mai le uma ai o le faigapalota, mo tagi e tuuina atu faatatau i le faiga filifiliga ina ia valaauina i luma o le faamasinoga e vaavaai ai pe ono tulai mai se faigamalo i le maea ai o le 45 aso. O lenei aiaiga o loo i le vaega 52 o le teuteuga o le Faavae o Faigapalota 2020.

O lona manatu “o aiaiga o lea vaega o le faavae o le faamautū lea o se taimi e faagasolo ai tagi o le faamasinoga ma le fofogaina i luma o le faamasinoga maualuga e pei ona tuu mai i le vaega 107 – 138 o le Tulafono o Faigapalota 2019. O lea la e le talafegai ai le poloai a le Ao o le Malo  i le lē atoa o le 45 aso , ae ua faaleaoina uma le faigapalota na faia i le aso 9 o Aperila.

* Lona lua – E le’o iai se aiaiga mai le Faavae poo se tulafono a le Palemene e ave ai le malosiaga i  le Ao o le Malo nate faia se malelega e faaleaogaina uma ai le Palota i le aso 9 o Aperila ae toe faia se isi faigapalota i le aso 21 o Me 2021. Ona o le malosiaga e umia e le Ao o le Malo i faigamalo faatemokarasi e pei o Samoa e matuā taua tele ona aiaia i totonu o le faavae ma nisi lava tulafono ina ia malamalama i le taua o le latou malosiaga ma e faafetaia e Asafo le taua tele o loo manino mai ile tulafono e ala i le tiute ma le malosiaga a le Ao o le Malo e aofia ai ma matuapu o le faigapalota.

O le vaega lona 52 o le Teuteuga o le tulafono o Faigapalota 2020 lea e faapea

52. Faasalalauga o faiga palota tuuina atu e le O Le Ao o le Malo:

(1) E tatau i le O Le Ao o le Malo, mo se faiga palota aoao, ona tuuina atu se faasalalauga o le faiga palota aoao ua sainia e Lana Afioga Mamalu, i le Komesina mo le faatautaiga o le faiga palota aoao o Sui Usufono mo Itumalo uma, ia lē silia le fitu (7) aso talu mai le aso o le faataapega po o le mutaaga o le Palemene talu ai, i le a lava le tulaga e i ai.

(2) I totonu o se faasalalauga o le faiga palota aoao, o mataupu e aofia
ai e tatau ona i ai:
(a) se aso e faia ai le faiga palota pe afai e manaomia ona faia o se faiga palota, o se Aso Faraile lea; ma 2020, Nu. 13 Teuteuga o le Tulafono o Faiga Palota 17
(b) le aso aupito lata mai mo le toe faafoi atu o le faasalalauga o faiga palota, o le aso lea e lē silia le aso lona 14 i le maea ai o le aso o le faiga palota.

(3) E ao i le Komesina i totonu o le tolu (3) aso talu ona taulimaina le faasalalauga o faiga palota na tuuina atu i lalo o lenei fuaiupu, ona ia tuuina atu le faasilasilaga faalauaitele o le faasalalauga o faiga palota.

•    Ma le vaega lona tolu aupito sili ona taua o le malelega a le Ao o le Malo lea na tuuina mai ua matuā aafia ai le faavae maualuga o le eseese o malosiaga (Separation of powers). E tofu vaega eseese nei o le Pule faatonu (Executive) o le Fono Aoao faitulafono (Legislative), ma le faamasinoga (Judiciary) ma o latou malosiaga. E aupito sili ona taua i soo se malo faatemokarasi ona tausisi i le eseesega o malosiaga, o lona uiga o le Pule Faatonu (e aofia ai ma le Ao o le Malo) e lē tatau i le Ao o le Malo ona suia se tulafono ua maea ona pasia e le Palemene pe e lē mafai ona aiā o ia i ni mataupu (e aofia ai ma tagi o faigapalota) ua i luma o le faamasinoga.

Taimi o le Malelega
Ae le gata i lea o le taimi na faia ai lenei malelega ,o le afiafi o le Aso Lua o se gaioiga na faalavea ai le tagi ua i luma o le faamasinoga e pei o le mataupu i le nofoa faaopopo o tamaitai i le Palemene ae faapea mataupu o tagi faatosina o le palota e 28.
Taua e Fuimaono o le taimi o le malelega ua tuufesili ai le tutoatasi o le Ao o le Malo mai le faalavelavea i mataupu faapolokiki.
Taua foi e Fuimaono o le malelega lea a le Ao o le Malo (toe faia se faigapalota) o se gaioiga tugā e aveeseina ai le pule a le tulafono
(rule of law) o lona uiga e leai se tasi e i luga atu i le tulafono e oo lava i le Ao o le Malo.

O le toe faia ai o se faigapalota e aunoa ma se faaiuga a le faamasinoga maualuga i matuapu o loo i luma o le faamasinoga ma se faaiuga i le faatulafonoina o le malelega o le Ao o le malo o se gaioiga e leai se tofamamao ma e lē mautinoa pe e ono toe tulai mai lava le iuga e pei ona iai nei.

O lea la e talitonu ai Fuimaono e tatau i le faamasinoga ona iloilo le poloaiga a le Ao o le Malo, e lē faavaea ma e lē faatulafonoina.

Tala sili ona faitaulia

TALA FOU MAI SAMOA

SAMOA UPDATE

PODCAST

Listen on

FAATALATALANOAGA

POLOKALAME A LEOLEO

Keep uptodate with Radio Samoa activity & promotion

* indicates required