Search
samoa flag - Radio Samoa

E lē faavaea le faaiuga a le Ao o le Malo

O le malelega a le Ao o le Malo lea na tuuina mai i le afiafi o le Aso lua o vaiaso nei ina ia faaleaogaina iuga o faiga palota na faia  i le aso 9 o Aperila ae toe valaau isi faiga palota i le aso 21 o Me o le tausaga nei, lea na faailoa ai se manatu a le afioga ia Fuimaono Dylan Asafo e faapea e solitulafono (unlawful) ma e lē tusa ma le faavae (unconstitutional) lea faaiuga.

O Fuimaono o se faiaoga i mataupu o le tulafono i le Iunivesite Aoao o Aukilani. E iai ona faailoga maualuluga o matuapu tau tulafono (Masters of Law) mai Iunivesite o Harvard i Amerika faapea foi le Masters of Laws (First Class Honours) mai le Iunivesite o Aukilani.
O mafuagaa nei e tolu na faataatia mai e Fuimaono e lagolago ai lona manatu e lē faavaea le faaiuga a le Ao o le Malo.

•    Muamua – o loo tuumai i le tulafono e tatau ona faatali mo le 45 aso mai le uma ai o le faigapalota, mo tagi e tuuina atu faatatau i le faiga filifiliga ina ia valaauina i luma o le faamasinoga e vaavaai ai pe ono tulai mai se faigamalo i le maea ai o le 45 aso. O lenei aiaiga o loo i le vaega 52 o le teuteuga o le Faavae o Faigapalota 2020.

O lona manatu “o aiaiga o lea vaega o le faavae o le faamautū lea o se taimi e faagasolo ai tagi o le faamasinoga ma le fofogaina i luma o le faamasinoga maualuga e pei ona tuu mai i le vaega 107 – 138 o le Tulafono o Faigapalota 2019. O lea la e le talafegai ai le poloai a le Ao o le Malo  i le lē atoa o le 45 aso , ae ua faaleaoina uma le faigapalota na faia i le aso 9 o Aperila.

* Lona lua – E le’o iai se aiaiga mai le Faavae poo se tulafono a le Palemene e ave ai le malosiaga i  le Ao o le Malo nate faia se malelega e faaleaogaina uma ai le Palota i le aso 9 o Aperila ae toe faia se isi faigapalota i le aso 21 o Me 2021. Ona o le malosiaga e umia e le Ao o le Malo i faigamalo faatemokarasi e pei o Samoa e matuā taua tele ona aiaia i totonu o le faavae ma nisi lava tulafono ina ia malamalama i le taua o le latou malosiaga ma e faafetaia e Asafo le taua tele o loo manino mai ile tulafono e ala i le tiute ma le malosiaga a le Ao o le Malo e aofia ai ma matuapu o le faigapalota.

O le vaega lona 52 o le Teuteuga o le tulafono o Faigapalota 2020 lea e faapea

52. Faasalalauga o faiga palota tuuina atu e le O Le Ao o le Malo:

(1) E tatau i le O Le Ao o le Malo, mo se faiga palota aoao, ona tuuina atu se faasalalauga o le faiga palota aoao ua sainia e Lana Afioga Mamalu, i le Komesina mo le faatautaiga o le faiga palota aoao o Sui Usufono mo Itumalo uma, ia lē silia le fitu (7) aso talu mai le aso o le faataapega po o le mutaaga o le Palemene talu ai, i le a lava le tulaga e i ai.

(2) I totonu o se faasalalauga o le faiga palota aoao, o mataupu e aofia
ai e tatau ona i ai:
(a) se aso e faia ai le faiga palota pe afai e manaomia ona faia o se faiga palota, o se Aso Faraile lea; ma 2020, Nu. 13 Teuteuga o le Tulafono o Faiga Palota 17
(b) le aso aupito lata mai mo le toe faafoi atu o le faasalalauga o faiga palota, o le aso lea e lē silia le aso lona 14 i le maea ai o le aso o le faiga palota.

(3) E ao i le Komesina i totonu o le tolu (3) aso talu ona taulimaina le faasalalauga o faiga palota na tuuina atu i lalo o lenei fuaiupu, ona ia tuuina atu le faasilasilaga faalauaitele o le faasalalauga o faiga palota.

•    Ma le vaega lona tolu aupito sili ona taua o le malelega a le Ao o le Malo lea na tuuina mai ua matuā aafia ai le faavae maualuga o le eseese o malosiaga (Separation of powers). E tofu vaega eseese nei o le Pule faatonu (Executive) o le Fono Aoao faitulafono (Legislative), ma le faamasinoga (Judiciary) ma o latou malosiaga. E aupito sili ona taua i soo se malo faatemokarasi ona tausisi i le eseesega o malosiaga, o lona uiga o le Pule Faatonu (e aofia ai ma le Ao o le Malo) e lē tatau i le Ao o le Malo ona suia se tulafono ua maea ona pasia e le Palemene pe e lē mafai ona aiā o ia i ni mataupu (e aofia ai ma tagi o faigapalota) ua i luma o le faamasinoga.

Taimi o le Malelega
Ae le gata i lea o le taimi na faia ai lenei malelega ,o le afiafi o le Aso Lua o se gaioiga na faalavea ai le tagi ua i luma o le faamasinoga e pei o le mataupu i le nofoa faaopopo o tamaitai i le Palemene ae faapea mataupu o tagi faatosina o le palota e 28.
Taua e Fuimaono o le taimi o le malelega ua tuufesili ai le tutoatasi o le Ao o le Malo mai le faalavelavea i mataupu faapolokiki.
Taua foi e Fuimaono o le malelega lea a le Ao o le Malo (toe faia se faigapalota) o se gaioiga tugā e aveeseina ai le pule a le tulafono
(rule of law) o lona uiga e leai se tasi e i luga atu i le tulafono e oo lava i le Ao o le Malo.

O le toe faia ai o se faigapalota e aunoa ma se faaiuga a le faamasinoga maualuga i matuapu o loo i luma o le faamasinoga ma se faaiuga i le faatulafonoina o le malelega o le Ao o le malo o se gaioiga e leai se tofamamao ma e lē mautinoa pe e ono toe tulai mai lava le iuga e pei ona iai nei.

O lea la e talitonu ai Fuimaono e tatau i le faamasinoga ona iloilo le poloaiga a le Ao o le Malo, e lē faavaea ma e lē faatulafonoina.

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Tala sili ona faitaulia

Keep uptodate with Radio Samoa activity & promotion

* indicates required